Tijdgeest

Ook in het Duitse taalgebied werden in de trams aankondigingen aangebracht waarop vermeld stond dat het personeel niet afgeleid mocht worden. Onder invloed van maatschappelijke veranderingen en gebeurtenissen veranderden in de loop der tijd de aanduidingen in de trams. Technische ontwikkelingen en economische overwegingen leidden ook tot een andere materiaalkeuze.

Führer wordt Fahrer

Frankfurt am Main, emaille, zwart op wit, rood onderstreept, 418x112 mm, fabrikaat Dold, Offenburg, circa 1921.

 

Op dit grote bord is het de trambestuurder verboden om tijdens de rit een gesprek te voeren. Het trambedrijf omschrijft met redenen waarom dat niet mag; “Gefährdung der Betriebssicherheit”; het in gevaar brengen van de veiligheid. Voor het vermelden van die verklaring is wel een uitgebreid verhaal nodig. Het komt op tekstborden zelden voor dat de naam van de fabrikant vermeld is. Dit bord is zo’n uitzondering; de firma Dold in Offenburg heeft het bord geproduceerd. Een tweede bijzonderheid is het gebruik van een tweede kleur emaille, de strepen onder de woorden “Gefährdung” en “Betriebssicherheit” zijn rood uitgevoerd.

Kort maar krachtig

 

Het trambedrijf van Basel (CH) bracht de bovenstaande boodschap in een kortere en krachtigere vorm. Omkleding met redenen en de beperking tot niet spreken tijdens het rijden zijn hier achterwege gelaten.

Het bordje is versierd met een dunne bies. Op de hoeken, waar de schroefgaten zich bevinden, zijn sierlijke zwarte vlakjes aangebracht. De zwierige letters hebben een schreef. Er werd rond 1919 nog volop aandacht besteed aan het uiterlijk en aan de aankleding van de trams.

Basel, emaille, zwart op wit, 253x60 mm, circa 1919.

Kunststof

Mönchen Gladbach, resopal, grijze letters gegraveerd, 300x60 mm, circa 1952.

Dit bordje uit een tram van de Stadtwerke Mönchen Gladbach (thans Mönchengladbach) dateert uit een latere periode, namelijk uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. In plaats van emaille is er gebruik gemaakt van een resopal-plaat die uit meerdere lagen bestaat. De schreefloze tekst is gegraveerd in de bovenste laag van het gelamineerde kunststof. De letters dragen de kleur van de donkergrijze tussenlaag. Iedere vorm van opsmuk is achterwege gelaten waardoor het bordje een zakelijke en neutrale uitstraling heeft.

De nieuwe tijd is ook herkenbaar aan de omkering van het verbod. Het is de “Fahrgästen” (passagiers) verboden met de bestuurder te praten. De functiebenaming “Führer” was door de gebeurtenissen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog bezwaard geraakt. De trambestuurder is anno 1950 getransformeerd van “Führer” (leider/wagenvoerder) tot “Fahrer” (bestuurder).

 

Lees meer:

 

Terug naar: