Kleurrijk

België is bij uitstek het tramland met kleurrijke bestemmingsaanduidingen. Bij alle stadstrambedrijven en op de streektrams van de buurtspoorwegen waren veelkleurige aanduidingen in gebruik. 

Dit is een maar liefst twee meter brede richtingfilm uit Standaardmotorwagen 10354 (bouwjaar 1946) die in de groep Mons van de SNCV (Société Nationale des Chemins de fer Vicinaux) ingezet werd. De filmkast aan de voor- en achterzijde van de motorwagen besloeg bijna de gehele breedte van de tram.

Naast de getoonde lage lijnnummers die rond Mons gebruikt werden, komen ook de lange doorgaande diensten 82 en 90 via verschillende routes naar Charleroi op de film voor.

De lijnengroep 6-9 verliet Mons in de richting van Quaregnon. Dat werd met de kleur geel aan de linkezijde aangeduid. Daarna vervolgden de lijnen hun weg naar verschillende bestemmingen. Die bestemmingen zijn met een individuele kleur aan de rechterkant van het lijncijfer aangegeven.

Op 2 juni 1973 reden de laatste trams in de groep  Mons. De tramdienst op de getoonde uitlopers 6 naar Elouges, 7 naar Quievrain en 8 naar Erquennes was al in 1967 gestaakt. Lijn 9 naar Dour Tricheres hield het iets langer uit tot 1970. De tot type Eugies verbouwde motorwagen 10354 die deze film voerde was op dat moment wegens een overschot aan modernere S-wagens al buiten dienst gesteld.

In de hoogtijdagen van de Belgische streektram strekte het tramnet zich uit van landsgrens tot landsgrens. Het was mogelijk om met de trams van de buurtspoorwegen het ganse land te doorkruisen. 

Tot 1 oktober 1966 kon er vanuit Antwerpen met lijn 64 naar de Nederlandse grens bij Wuustwezel gereden worden. Dit was het Belgische deel van de tramlijn naar Breda. In de Nederlandse provincie Brabant waren de stoomtramlijn reeds in de loop van de jaren dertig opgeheven maar de Belgische buurtspoorwegen elektrificeerden zelfs de lange uitlopers vanuit de Scheldestad. Lijn 63 draagt dezelfde lijnkleur groen als lijn 64. Het betreft een ingekorte dienst over dezelfde tramlijn tot Brasschaat Polygoon.

Lijn 61 naar Schoten en 's Gravenwezel Koningshof alsmede lijn 65 naar Kapellen bedienden andere takken van het Antwerpse buurtspoornet en droegen de lijnkleuren geel en blauw. Op het drukke knoopeindpunt Rooseveltplaats in Antwerpen konden reizigers aan de lijnkleur in één oogopslagzien welke richting de tram opging. 

Oorspronkelijk werden er in de groep Antwerpen net als in Henegouwen en Brussel koersborden en films gebruikt waarbij het lijncijfer in het midden stond. Vanaf ongeveer 1953 gingen de buurtspoorwegen er in Antwerpen toe over om het lijncijfer rechts te plaatsen.

De Rooseveltplaats in Antwerpen heette oorspronkelijk Victorieplaats. Direct na de Tweede Wereldoorlog werd de net overleden Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt (1882-1945) geëerd met een vernoeming van het plein tot Rooseveltplaats.

De film is afkomstig uit een Odessa- of een S-motorwagen. Ik heb de film gekregen van mijn goede vriend Gerard.

Ook de stadstram in Antwerpen gebruikte kleurrijke lijnaanduidingen. Deze gecombineerde richting- en lijncijferfilm is gebruikt in een PCC-tram van de MIVA (Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Antwerpen). Het zijn de lijnaanduidingen zoals ze rond 1975 in gebruik waren.

Omdat er in Antwerpen minder lijnen waren dan in een grote stad zoals Brussel of het uitgestrekte streektramnet rond Charleroi volstond het om een lijn met één kleur aan te geven. Wel is er gebruik gemaakt van een positieve en negatieve weergave van de kleuren. Lijn 11 is rood op wit terwijl lijn 12 de kleuren wit op rood voert.

Opmerkelijk is dat lijn 8 naar de Groenplaats niet in het groen maar in oranje aangegeven is terwijl de kleur groen voor lijn 10 gebruikt is die de  Groenplaats niet als begin- of eindpunt heeft.

 Richtingfilms boden een zekere flexibiliteit ten opzichte van vaste borden. Er kon eenvoudig en snel van lijnaanduiding gewisseld worden. Bij herziening van de lijnenloop waarbij routes verdwenen of geïntroduceerd werden, waren er aanpassingen aan de films van alle trams nodig. Dat gold ook als een tramlijn ingekort of verlengd werd.

Vanaf ongeveer 1955 kromp in België het uitgebreide streektramnet van de SNCV/NMVB steeds verder in. Wanneer in de landelijke dienstregeling stond "uurregeling vatbaar voor wijziging" dan wist de goede verstaander dat de betreffende tramlijn spoedig ingekort of opgeheven zou worden.

Van de lange doorgaande tramlijn 90 van Charleroi Eden naar Mons is op 2 juni 1973 het traject van Binche via Bray naar Mons opgeheven. Tramlijn 90 ging in het vervolg van Charleroi via Binche naar Louvière rijden en de stad Mons werd tramloos.

Aan de vanaf 1969 in een S-wagen gebuikte richtingfilm is die aanpassing goed te zien. De doorstreepte dienst van lijn 2 van Mons staat nog op de film maar is gelijktijdig met de opheffing van het traject Binche - Mons in 1973 opgeheven. Onder de aanduiding van lijn 2 is de film doorgeknipt. Het oude traject van lijn 90 is verwijderd. Er is een nieuwe strook voor lijn 90 naar La Louvière in de film geplakt. Vervolgens is het oude maar nog bruikbare deel met de lijnen 91, 92 en 93 toegevoegd. Het zwarte vlak en het lijnnummer van lijn 90 zijn iets kleiner dan op het oude deel. De kleuren blauw en bruin van de nieuwe strook wijken af van de kleuren op de oorspronkelijke film.

In dit geval is de nieuwe strook geplakt. Voorheen werden gewijzigde tekststroken in de films genaaid. Op de stofferingsafdeling van het trambedrijf werden niet alleen de zittingen hersteld maar werden de naaimachines ook gebruikt om routewijzigingen in de richtingfilms aan te brengen.