Puzzelstukjes
Soms vallen na vele jaren de puzzelstukjes ineen en is een plaatje onverwachts compleet. In mijn verzameling tramattributen geldt dat voor een filmkast van een kleine Schindler van de RET uit Rotterdam.
De kleine Schindlers 1-15 van de RET in Rotterdam
De in Zwitserland gebouwde kleine Schindlers 1-15 werden afgeleverd tussen november 1956 en september 1957. De wagens werden in dienst gesteld op lijn 22. Door hun komst konden de laatste tweeassige trams van de serie 202-221, de Delmez-wagens, aan de normale dienst onttrokken worden. Met hun elegante stroomlijnvorm, lage instap aan de achterzijde, vaste zitplaats voor de conducteur en passagierscirculatie door verschillende deurpartijen vormden zij een opmerkelijke nieuwe verschijning in het straatbeeld. De geforceerde luchtverversing zorgde voor een karakteristiek geluid. Gelijktijdig met de kleine Schindlers werden er veertien enkelgelede trams met een overeenkomstige vormgeving geleverd.
Hans Oerlemans legde de gloednieuwe Schindler 14 van lijn 22 vast bij het passeren van de Zaagmolenbrug. De foto is gemaakt op 2 september 1957, de tram was toen pas drie dagen in dienst. De BBC-stroomafnemer glimt van nieuwigheid.
Kleine nummerfilms voor kleine trams
Oudere Rotterdamse trams droegen aan de zijkanten geëmailleerde gele lijncijferplaten. In de Allan-motorwagens 102-135 en de Schindler-trams van de series 1-15 en 231-244 waren aan de zijkant moderne kleine lijncijferfilmkasten gemonteerd. Die lijncijferfilms waren veel kleiner dan de films die aan de voor- en achterzijde van de trams gemonteerd waren. Ik bezit al tientallen jaren zo’n afwijkende kleine lijncijferfilm van het Engelse fabricaat Norbury & Co. ltd.
Op de cijferfilms van de Allan-motorwagens kwamen oorspronkelijk uitsluitend witte cijfers op een zwart veld voor. Na sluiting van het Maasstation en opheffing van tramlijn 8 op 1 juli 1954 werd lijn 4 naar Schiedam ingesteld die in het centrum van Rotterdam een grote lus in twee richtingen bereed. Vanaf dat moment werden er films gebruikt waar op een blanco vlak een zwart cijfer 4 aan toegevoegd was. Daarmee werd het onderscheid tussen lijn 4 die eerst de Nieuwe Binnenweg bereed en lijn 4 via de Middellandsstraat aangegeven.
EENMANSWAGEN EN INZET MET CONDUCTEUR
In 1965 werden de kleine Schindlers 1-15 aangepast voor eenmansbediening. Bij de bestuurder werd een betaaltafel gemonteerd en de voordeur werd vervangen door een naar achteren openklappend exemplaar met een brede doorgang. Eenmansdiensten werden aangeduid met een rood lijncijfer op een witte ondergrond. Op de film met de rode cijfers ontbreken de lijnen 2 en 12 van de zuidelijke Maasoever. Na opening van de metro deden de kleine Schindlers vooral dienst op de per 8 juni 1968 ingestelde lijn 9 van de Avenue Concordia naar het Hudsonplein.
Fabrieksstempel van Norbury & Co. ltd en magazijnnummer (boven).
Oorspronkeijke film met witte cijfers op een zwart veld (onder).
Film voor een kleine Schindler in de uitvoering als eenmanswagen alsmede inzet met conducteur. Door opening van de metro was het tramnet gesplist. De lijncijfers voor de zuidelijke lijnen 2 en 12 ontbreken.
Iedere tram een egen slinger
In 1976/77 zijn de Kleine Schindlers omgebouwd voor zelfbediening. Bij die ombouw werd o.a. de cabine voor de conducteur uit de trams verwijderd. In die cabine was een kleine verchroomde slinger aanwezig. Daar kon de conducteur de ramen mee openen en de filmkasten mee verstellen. Die slingers hoorden bij de inventaris van de tram en waren voorzien van een met slagcijfers ingeslagen wagennummer. Destijds heb ik het slingertje van motorwagen 12 gekregen. Het zat al vele jaren in een doosje met andere kleine tramvoorwerpen.
Het einde van een loopbaan
In 1980 en 1981 werden de motorwagens 2, 3, 5 en 7 zwaar beschadigd bij aanrijdingen. Er waren op dat moment al nieuwe ZGT-trams besteld. Hoewel die nieuwe trams nog niet geleverd waren, werd het niet meer zinvol geacht om de beschadigde Schindlers te herstellen. De aanwezigheid van asbest, waarvan de schadelijke invloed in die periode pas volledig onderkend werd, droeg bij aan de beslissing om die trams af te voeren. Ze werden overgedragen aan de firma Van Herk in Krimpen aan den IJssel die over een vergunning beschikte om asbesthoudende voertuigen te slopen.
Slinger van motorwagen 12 om de ventilatieramen mee te verstellen en de cijferfilms op een ander lijnnummer te zetten.
Op die sloperij heb ik de trams in 1982 bekeken en gefotografeerd. In motorwagen 2 lag een hoeveelheid reservedelen. Tussen de onderdelen bevond zich een kleine filmkast waar ik op dat moment al de juiste film en slinger voor bezat. Aan die filmkast was echter een meters lange raamstijl bevestigd. Het juiste gereedschap was niet beschikbaar. Aangezien ik op de fiets was en ik geen zware kast met daaraan een onhandelbaar lang profiel kon meenemen op mijn lange terugtocht naar Rotterdam Zuid moest ik de filmkast onverrichterzake achterlaten.
Die avond heb ik mijn goede vriend Paul gebeld die in de buurt woonde. Na mijn instructie welk gereedschap er nodig was voor demontage heeft hij de filmkast opgehaald. In de loop der jaren is de filmkast met hem meeverhuist naar Luxemburg, München en weer terug naar Rotterdam.
Na levering van de eerste wagens in 1956 werden zij eerst op lijn 22 van de Avenue Concordia in Kralingen naar de Vierambachtsstraat ingezet.
Toen er voldoende nieuwe trams waren, verschenen de nieuwe wagens ook op lijn 9 via de Willemsbrug naar de Lange Hilleweg op Rotterdam Zuid .
Onlangs kreeg ik de vraag of ik nog interesse in de in 1982 verworven filmkast had. Die vraag kon ik volmondig met ja beantwoorden! Na een goede schoonmaak en herstelbeurt is het kastje nu weer compleet. De bijbehorende film is gemonteerd en de passende slinger zit op de kast. Tot mijn verbazing was het kastje aan de binnenzijde voorzien van het ingeslagen wagennummer 13. Dat was een tram die op het moment dat het kastje op de sloop lag nog gewoon in dienst was! Het gebeurde echter wel vaker dat onderdelen tussen wagens uitgewisseld werden. Na vele jaren is de filmkast weer compleet en heb ik er een nieuw pronkstuk in de verzameling bij!
Maak jouw eigen website met JouwWeb